Tam tạng theo nguyên tác Pāḷi (theo Tam tạng Sri Lanka) có tất cả 58 quyển, Việt ngữ có 55 quyển.
A. LUẬT TẠNG (Vinaya-piṭaka)
Gồm những lời dạy của Phật về các điều học cho hàng xuất gia (tỳ-kheo, tỳ-kheo ni, sa-di, sa-di ni), cách thức sinh hoạt của Tăng chúng cũng như các phương cách giải quyết các vấn đề nếu có giữa Tăng chúng. Luật tạng gồm có 3 phần:
I. Sutta-vibhaṅga (Phân Tích Giới Bổn)
Gồm 227 học giới của tỳ-kheo & 311 học giới của tỳ-kheo ni; gồm có 2 phần:
1. Pārājikapāḷi: gồm 4 pārājika (bất cộng trụ), 13 saṅghādisesa (tăng tàng), 2 aniyata (bất định), 30 nissaggiya pācittiya (ưng xả đối trị); gồm có 1 quyển [1. Phân Tích Giới Tỳ Khưu I]
2. Pācittiyapāḷi: gồm 92 pācittiya (ưng đối trị), 4 pāṭidesanīya (ưng phát lộ), 75 sekhiya-dhamma (ưng học pháp), 7 adhikaraṇasamatha-dhamma (các pháp dàn xếp tranh tụng), bhikkhunī-vibhaṅga (phân tích giới tỳ-kheo ni); gồm có 2 quyển [2. Phân Tích Giới Tỳ Khưu II & 3. Phân Tích Giới Tỳ Khưu Ni]
II. Khandhaka (Hợp Phần)
Gồm có 2 phần:
1. Mahāvaggapāḷi (Đại Phẩm) gồm 10 chương, nói về sự giác ngộ của Phật & cách hành Tăng sự theo Luật; được chia làm 2 quyển [4. Đại Phẩm I & 5. Đại Phẩm II]
2. Cūḷavaggapāḷi hay Cullavaggapāḷi (Tiểu Phẩm) gồm 12 chương, nói về cách hành Tăng sự tiếp theo Đại Phẩm, giới tỳ-khưu ni, 2 kỳ Kết tập Kinh điển; được chia làm 2 quyển [6. Tiểu Phẩm I & 7. Tiểu Phẩm II]
III. Parivāra (Tập Yếu)
Gồm các vấn đề linh tinh hay riêng lẻ; được chia làm 2 quyển [8. Tập Yếu I & 9. Tập Yếu II]
B. KINH TẠNG (Suttanta-piṭaka)
Gồm tất cả các bài Pháp mà đức Phật cũng như chư Thánh đệ tử (đã được Phật chấp nhận về tri kiến) đã thuyết trong suốt 45 hoằng Pháp của Phật; được chia thành 5 bộ:
I. Dīghanikāya (Trường Bộ)
Gồm 34 bài Kinh dài & được chia làm 2 quyển [10. Trường Bộ I & 11. Trường Bộ II]
II. Majjhimanikāya (Trung Bộ)
Gồm 152 bài Kinh vừa & được chia làm 3 quyển [12. Trung Bộ I, 13. Trung Bộ II, & 14. Trung Bộ III]
III. Saṃyuttanikāya (Tương Ưng Bộ)
Gồm 7.762 bài Kinh được sắp xếp theo nhóm & được chia làm 5 quyển [15. Tương Ưng Bộ I, 16. Tương Ưng Bộ II, 17. Tương Ưng Bộ III, 18. Tương Ưng Bộ IV, & 19. Tương Ưng Bộ V]
IV. Anguttaranikāya (Tăng Chi Bộ)
Gồm 9.557 bài kinh được sắp xếp thành nhóm theo từng chi Pháo & được chia thành 4 quyển [20. Tăng Chi Bộ I, 21. Tăng Chi Bộ II, 22. Tăng Chi Bộ III, & 23. Tăng Chi Bộ IV]
V. Khuddakanikāya (Tiểu Bộ)
Gồm những lời dạy riêng lẻ theo từng chuyên mục khác nhau & được chia thành 15 tập:
(1) 24. Tiểu Tụng (Khuddakapṭhapāḷi) gồm những bài Kinh tụng.
(2) 25. Pháp Cú (Dhammapadapāḷi) gồm 423 câu kệ.
(3) 26. Phật Tự Thuyết (Udānapāḷi) gồm những điều do Phật tự thuyết.
(4) 27. Phật Thuyết Như Vậy (Itivuttakapāḷi). Dẫn chứng đức Phật thuyết.
(5) 28. Kinh Tập (Suttanipātapāḷi) tập hợp từ những bài kinh riêng lẻ.
(6) 29. Chuyện Thiên Cung (Vimānavatthupāḷi) gồm những câu chuyện liên quan đến Thiên giới.
(7) 30. Chuyện Ngạ Quỷ (Petavatthupāḷi) gồm các câu chuyện liên quan đến Ngạ quỷ.
(8 ) 31. Trưởng Lão Tăng Kệ (Theragāthāpāḷi) gồm những kệ ngôn của chư Thánh tăng.
(9) 32. Trưởng Lão Ni Kệ (Theragāthāpāḷi) gồm những kệ ngôn của chư Thánh ni.
(10) 33. Bổn Sanh I (Jātakapāḷi I) gồm những câu chuyện tiền kiếp của Phật.
34. Bổn Sanh II (Jātakapāḷi II)
35. Bổn Sanh III (Jātakapāḷi III)
(11) 36. Đại Diễn Giải (Mahāniddesapāḷi) gồm các sự giải thích & phân loại các Pháp ở nhiều lĩnh vực.
37. Tiểu Diễn Giải (Cullaniddesapāḷi)
(12) 38. Phân Tích Đạo I (Paṭisambhidāmagga I) gồm sự thực hành hướng đến trí tuệ tột cùng.
39. Phân Tích Đạo II (Paṭisambhidāmagga II).
(13) 40. Thánh Nhân Ký Sự I (Apadānapāḷi I) gồm lịch sử của Phật và chư Thánh Tăng và Thánh Ni.
41. Thánh Nhân Ký Sự II (Apadānapāḷi II)
42. Thánh Nhân Ký Sự III (Apadānapāḷi III)
(14) 43. Phật Sử (Buddhavaṃsapāḷi) gồm lịch sử của 24 vị Phật quá khứ.
(15) 44. Hạnh Tạng (Cariyāpitakapāḷi) gồm các câu chuyện tu tạo Pāramī của Phật.
45. Hướng Dẫn Chú Giải Tam Tạng Kinh Điển Nettippakaraṃaṃ (Nettipakarana).
46. Petakopadesa (chưa dịch).
47. Milinda Vấn Đạo (Milindapañhapāḷi).
Lưu ý:
– Tam Tạng Thái Lan và Cambodia chỉ liệt kê Tiểu Bộ đến tập 42 theo truyền thống được ghi lại ở Chú Giải mà thôi. Nên chỉ có 15 tập, từ tập Tiểu Tụng đến Hạnh Tạng.
– Hai tập Tiểu Bộ Nettipakarana, Petakopadesa được thấy ở Tam Tạng Miến Điện và Sri Lanka.
– Tập Tiểu Bộ Milindapañhapāḷi được thấy ở Tam Tạng Miến Điện.
– Ba tập Nettipakarana, Petakopadesa, Milindapañhapāḷi đều được liệt kê vào Tam Tạng Song Ngữ Pali – Việt.
– Các tập Chuyện Thiên Cung, Chuyện Ngạ Qủy, Trưởng Lão Tăng Kệ, Trưởng Lão Ni Kệ, Chuyện Tiền Thân Đức Phật của HT. Thích Minh Châu và GS. Phương Lan đã được đưa xuống phần Chú Giải.
C. LUẬN TẠNG / VI DIỆU PHÁP (Abhidhamma-piṭaka)
Đề cập đến 4 pháp thực tính (sabhāva) là tâm, tâm sở/sở hữu tâm, sắc pháp, & Níp-bàn qua nhiều cách phân tích & chia chẻ để thấy rõ được Tam tướng đối với các pháp hữu vi. Đây là giáo lý tinh yếu trong đạo Phật, không những hữu ích cho các học giả Abhidhamma, mà còn cho các minh sát thiền giả. Thắng pháp Tạng gồm 7 bộ:
I. Dhammasaṅganī (Bộ Pháp Tụ)
Gồm những Pháp tập hợp theo tụ hay gọi là chương, có tất cả bốn chương là: a) Chương phân loại tâm, b) Chương phân loại sắc pháp, c) Chương toát yếu & d) Chương trích yếu. Bộ này gồm có 1 quyển [48. Bộ Pháp Tụ].
II. Vibhaṅga (Bộ Phân Tích)
Tức sự phân chia đầu đề trong bộ Pháp Tụ, gồm 22 đầu đề tam và 100 đầu đề nhị, chia làm 18 phân tích như là Uẩn phân tích (phân chia Uẩn), Xứ phân tích (phân chia Xứ)… Bộ này gồm có 1 quyển [49. Bộ Phân Tích]
III. Dhātukathā (Bộ Chất Ngữ).
Gồm các giải thích về 6 vấn đề là: a) Uẩn chế định là sự chế định vấn đề của Uẩn; b) Xứ chế định là sự chế định vấn đề của Xứ; c) Giới chế định là sự chế định vấn đề của Giới; d) Đế chế định là sự chế định vấn đề của Đế; e) Quyền chế định là sự chế định vấn đề của Quyền; & f) Nhân chế định là sự chế định vấn đề về Người.
IV. Puggalapaññattipāḷi (Bộ Nhân Chế Định)
Gồm các tranh luận có logic để giải thích nhân quả cho thấy rằng luận điểm của phần tha ngôn (các vị tỳ khưu trong bộ phái cắt ra từ Trưởng Lão Bộ trong thời đại đế Asoka) với số lượng 219 quan điểm sai lệch với Phật ngôn xưa mà các vị tỳ khưu Trưởng Lão Bộ đã thực hành theo. Bộ III và IV này gom chung thành 1 quyển [51. Bộ Chất Ngữ & Nhân Chế Định]
V. Kathāvatthu (Bộ Ngữ Tông).
Gồm các giải thích về vấn đề 5 uẩn, 12 xứ, 18 giới theo đầu đề của bộ với số lượng 105 câu và đầu đề từ bộ Pháp Tụ với số lượng 266 câu (mẫu đề tam 66 câu trong 22 nhóm và nhị đề 200 câu trong 100 nhóm) trình bày bởi nhiều cách khác nhau (số lượng 14 cách). Bộ này gồm có 1 quyển [50. Bộ Ngữ Tông]
VI. Yamakapa (Bộ Song Đối)
Gồm các phần vấn – đáp về vấn đề mười nhóm Pháp thực tính theo phương pháp hai câu là câu hỏi – câu trả lời thành một đôi là cách đặc biệt của bộ này. Mười nhóm pháp thực tính này chia ý chính của bộ Song Đối ra mười song, gọi tên theo nhóm pháp thực tính có phần chính là: Căn song, Uẩn song,… Bộ này có 1 quyển [52. Bộ Song Đối]
VII. Paṭṭhāna (Bộ Vị Trí)
Gồm các phân tích đầu đề pháp thực tính hay đầu đề có tất cả 266 câu (112 nhóm) trong bộ Pháp Tụ bởi mãnh lực của 24 duyên như Nhân duyên… để cho thấy là tất cả pháp thực tính có quy luật sanh lên theo nhân duyên. Tất cả không sanh lên theo sự điều khiển của người nào nhưng diễn tiến theo quy luật của pháp tự nhiên gọi là định luật tâm, định luật nghiệp, định luật pháp. Bộ này gồm có 3 quyển [53. Bộ Vị Trí I&II, 54. Bộ Vị Trí 3&4, và 55. Bộ Vị Trí 5&6]
CHÚ GIẢI (AṬṬHAKATHĀ)
Chú Giải theo Pāḷi Tích Lan có 34 quyển. Việt dịch có 13 quyển.
I. Chú Giải Tạng Luật
Samantapāsādikā 1-8 (Chú Giải Tạng Luật 1-7)
II. Chú Giải Tạng Kinh
Sumaṅgalavilāsinī (Chú Giải Trường Bộ)
Papañcasūdanī (Chú Giải Trung Bộ)
Sāratthappakāsinī (Chú Giải Tương Ưng)
Manorathapūraṇī (Chú Giải Tăng Chi)
Paramatthajotikā I (Chú Giải Khuddakapātha) – /1/ Chú Giải Tiểu tụng
Dhammapadaṭṭhakathā (Chú Giải Dhammapada ) -/2/ Chú Giải Pháp Cú
Paramatthadīpanī I (Chú Giải Udāna) – /3/ Chú Giải Phật Tự Thuyết
Paramatthadīpanī II (Chú Giải Itivuttaka) – /4/ Chú Giải Phật Thuyết Như Vầy
Paramatthajotikā II (Chú Giải Suttanipāta) – Chú Giải Kinh Tập
Paramatthadīpanī III (Chú Giải Vimānavattha) – /5/ Chú Giải Chuyện Thiên Cung
Paramatthadīpanī IV (Chú Giải Petavatthu) – /6/ Chú Giải Chuyện Ngạ Quỷ
Paramatthadīpanī V (Chú Giải Theragathā) – /7/ Trưởng Lão Kệ
Paramatthadīpanī VI (Chú Giải Therīgāthā) – /8/ Chú Giải Trưởng Lão Ni Kệ
Jātakatthavaṇṇanā (Chú Giải Jātaka) – /9/ Chuyện tiền thân Đức Phật
Saddhammajotikā (Chú Giải Niddesa)
Saddhammappakāsinī (Paṭisambhidāmagga – Chú Giải Phân Tích Đạo)
Visuddhajanavilāsinī (Chú Giải Apadāna)
Madhuratthavilāsinī (Buddhavaṃsa) – /10/ Chú Giải Lịch Sử Chư Phật
Paramatthadīpanī VII (Chú Giải Cariyāpiṭaka)
III. Chú Giải Tạng Vi Diệu Pháp
Atthasālinī (Chú Giải Dhammasaṅganī) – /11/ Chú Giải Bộ Pháp Tụ
Sammohavinodanī (Chú Giải Vibhaṅga) – /12/ Chú Giải Bộ Phân Tích
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Dhātukathā)
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Puggalapaññatti)
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Kathāvatthu) – /13/ Chú Giải Thuyết Luận Sự
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Yamaka)
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Patthāna)
* Tài liệu tham khảo: Tạng Luật (Bhikkhu Indacanda), tạng Kinh (HT. Minh Châu), tạng Vô tỷ pháp (Bhikkhu Santakicco), Vô tỷ pháp là Phật ngôn (Bhikkhu Abhisidhi), Chú giải (TK Siêu Minh).
24/02/2020
Tam tạng theo nguyên tác Pāḷi (theo Tam tạng Sri Lanka) có tất cả 58 quyển, Việt ngữ có 55 quyển.
A. LUẬT TẠNG (Vinaya-piṭaka)
Gồm những lời dạy của Phật về các điều học cho hàng xuất gia (tỳ-kheo, tỳ-kheo ni, sa-di, sa-di ni), cách thức sinh hoạt của Tăng chúng cũng như các phương cách giải quyết các vấn đề nếu có giữa Tăng chúng. Luật tạng gồm có 3 phần:
I. Sutta-vibhaṅga (Phân Tích Giới Bổn)
Gồm 227 học giới của tỳ-kheo & 311 học giới của tỳ-kheo ni; gồm có 2 phần:
1. Pārājikapāḷi: gồm 4 pārājika (bất cộng trụ), 13 saṅghādisesa (tăng tàng), 2 aniyata (bất định), 30 nissaggiya pācittiya (ưng xả đối trị); gồm có 1 quyển [1. Phân Tích Giới Tỳ Khưu I]
2. Pācittiyapāḷi: gồm 92 pācittiya (ưng đối trị), 4 pāṭidesanīya (ưng phát lộ), 75 sekhiya-dhamma (ưng học pháp), 7 adhikaraṇasamatha-dhamma (các pháp dàn xếp tranh tụng), bhikkhunī-vibhaṅga (phân tích giới tỳ-kheo ni); gồm có 2 quyển [2. Phân Tích Giới Tỳ Khưu II & 3. Phân Tích Giới Tỳ Khưu Ni]
II. Khandhaka (Hợp Phần)
Gồm có 2 phần:
1. Mahāvaggapāḷi (Đại Phẩm) gồm 10 chương, nói về sự giác ngộ của Phật & cách hành Tăng sự theo Luật; được chia làm 2 quyển [4. Đại Phẩm I & 5. Đại Phẩm II]
2. Cūḷavaggapāḷi hay Cullavaggapāḷi (Tiểu Phẩm) gồm 12 chương, nói về cách hành Tăng sự tiếp theo Đại Phẩm, giới tỳ-khưu ni, 2 kỳ Kết tập Kinh điển; được chia làm 2 quyển [6. Tiểu Phẩm I & 7. Tiểu Phẩm II]
III. Parivāra (Tập Yếu)
Gồm các vấn đề linh tinh hay riêng lẻ; được chia làm 2 quyển [8. Tập Yếu I & 9. Tập Yếu II]
B. KINH TẠNG (Suttanta-piṭaka)
Gồm tất cả các bài Pháp mà đức Phật cũng như chư Thánh đệ tử (đã được Phật chấp nhận về tri kiến) đã thuyết trong suốt 45 hoằng Pháp của Phật; được chia thành 5 bộ:
I. Dīghanikāya (Trường Bộ)
Gồm 34 bài Kinh dài & được chia làm 2 quyển [10. Trường Bộ I & 11. Trường Bộ II]
II. Majjhimanikāya (Trung Bộ)
Gồm 152 bài Kinh vừa & được chia làm 3 quyển [12. Trung Bộ I, 13. Trung Bộ II, & 14. Trung Bộ III]
III. Saṃyuttanikāya (Tương Ưng Bộ)
Gồm 7.762 bài Kinh được sắp xếp theo nhóm & được chia làm 5 quyển [15. Tương Ưng Bộ I, 16. Tương Ưng Bộ II, 17. Tương Ưng Bộ III, 18. Tương Ưng Bộ IV, & 19. Tương Ưng Bộ V]
IV. Anguttaranikāya (Tăng Chi Bộ)
Gồm 9.557 bài kinh được sắp xếp thành nhóm theo từng chi Pháo & được chia thành 4 quyển [20. Tăng Chi Bộ I, 21. Tăng Chi Bộ II, 22. Tăng Chi Bộ III, & 23. Tăng Chi Bộ IV]
V. Khuddakanikāya (Tiểu Bộ)
Gồm những lời dạy riêng lẻ theo từng chuyên mục khác nhau & được chia thành 15 tập:
(1) 24. Tiểu Tụng (Khuddakapṭhapāḷi) gồm những bài Kinh tụng.
(2) 25. Pháp Cú (Dhammapadapāḷi) gồm 423 câu kệ.
(3) 26. Phật Tự Thuyết (Udānapāḷi) gồm những điều do Phật tự thuyết.
(4) 27. Phật Thuyết Như Vậy (Itivuttakapāḷi). Dẫn chứng đức Phật thuyết.
(5) 28. Kinh Tập (Suttanipātapāḷi) tập hợp từ những bài kinh riêng lẻ.
(6) 29. Chuyện Thiên Cung (Vimānavatthupāḷi) gồm những câu chuyện liên quan đến Thiên giới.
(7) 30. Chuyện Ngạ Quỷ (Petavatthupāḷi) gồm các câu chuyện liên quan đến Ngạ quỷ.
(8 ) 31. Trưởng Lão Tăng Kệ (Theragāthāpāḷi) gồm những kệ ngôn của chư Thánh tăng.
(9) 32. Trưởng Lão Ni Kệ (Theragāthāpāḷi) gồm những kệ ngôn của chư Thánh ni.
(10) 33. Bổn Sanh I (Jātakapāḷi I) gồm những câu chuyện tiền kiếp của Phật.
34. Bổn Sanh II (Jātakapāḷi II)
35. Bổn Sanh III (Jātakapāḷi III)
(11) 36. Đại Diễn Giải (Mahāniddesapāḷi) gồm các sự giải thích & phân loại các Pháp ở nhiều lĩnh vực.
37. Tiểu Diễn Giải (Cullaniddesapāḷi)
(12) 38. Phân Tích Đạo I (Paṭisambhidāmagga I) gồm sự thực hành hướng đến trí tuệ tột cùng.
39. Phân Tích Đạo II (Paṭisambhidāmagga II).
(13) 40. Thánh Nhân Ký Sự I (Apadānapāḷi I) gồm lịch sử của Phật và chư Thánh Tăng và Thánh Ni.
41. Thánh Nhân Ký Sự II (Apadānapāḷi II)
42. Thánh Nhân Ký Sự III (Apadānapāḷi III)
(14) 43. Phật Sử (Buddhavaṃsapāḷi) gồm lịch sử của 24 vị Phật quá khứ.
(15) 44. Hạnh Tạng (Cariyāpitakapāḷi) gồm các câu chuyện tu tạo Pāramī của Phật.
45. Hướng Dẫn Chú Giải Tam Tạng Kinh Điển Nettippakaraṃaṃ (Nettipakarana).
46. Petakopadesa (chưa dịch).
47. Milinda Vấn Đạo (Milindapañhapāḷi).
Lưu ý:
– Tam Tạng Thái Lan và Cambodia chỉ liệt kê Tiểu Bộ đến tập 42 theo truyền thống được ghi lại ở Chú Giải mà thôi. Nên chỉ có 15 tập, từ tập Tiểu Tụng đến Hạnh Tạng.
– Hai tập Tiểu Bộ Nettipakarana, Petakopadesa được thấy ở Tam Tạng Miến Điện và Sri Lanka.
– Tập Tiểu Bộ Milindapañhapāḷi được thấy ở Tam Tạng Miến Điện.
– Ba tập Nettipakarana, Petakopadesa, Milindapañhapāḷi đều được liệt kê vào Tam Tạng Song Ngữ Pali – Việt.
– Các tập Chuyện Thiên Cung, Chuyện Ngạ Qủy, Trưởng Lão Tăng Kệ, Trưởng Lão Ni Kệ, Chuyện Tiền Thân Đức Phật của HT. Thích Minh Châu và GS. Phương Lan đã được đưa xuống phần Chú Giải.
C. LUẬN TẠNG / VI DIỆU PHÁP (Abhidhamma-piṭaka)
Đề cập đến 4 pháp thực tính (sabhāva) là tâm, tâm sở/sở hữu tâm, sắc pháp, & Níp-bàn qua nhiều cách phân tích & chia chẻ để thấy rõ được Tam tướng đối với các pháp hữu vi. Đây là giáo lý tinh yếu trong đạo Phật, không những hữu ích cho các học giả Abhidhamma, mà còn cho các minh sát thiền giả. Thắng pháp Tạng gồm 7 bộ:
I. Dhammasaṅganī (Bộ Pháp Tụ)
Gồm những Pháp tập hợp theo tụ hay gọi là chương, có tất cả bốn chương là: a) Chương phân loại tâm, b) Chương phân loại sắc pháp, c) Chương toát yếu & d) Chương trích yếu. Bộ này gồm có 1 quyển [48. Bộ Pháp Tụ].
II. Vibhaṅga (Bộ Phân Tích)
Tức sự phân chia đầu đề trong bộ Pháp Tụ, gồm 22 đầu đề tam và 100 đầu đề nhị, chia làm 18 phân tích như là Uẩn phân tích (phân chia Uẩn), Xứ phân tích (phân chia Xứ)… Bộ này gồm có 1 quyển [49. Bộ Phân Tích]
III. Dhātukathā (Bộ Chất Ngữ).
Gồm các giải thích về 6 vấn đề là: a) Uẩn chế định là sự chế định vấn đề của Uẩn; b) Xứ chế định là sự chế định vấn đề của Xứ; c) Giới chế định là sự chế định vấn đề của Giới; d) Đế chế định là sự chế định vấn đề của Đế; e) Quyền chế định là sự chế định vấn đề của Quyền; & f) Nhân chế định là sự chế định vấn đề về Người.
IV. Puggalapaññattipāḷi (Bộ Nhân Chế Định)
Gồm các tranh luận có logic để giải thích nhân quả cho thấy rằng luận điểm của phần tha ngôn (các vị tỳ khưu trong bộ phái cắt ra từ Trưởng Lão Bộ trong thời đại đế Asoka) với số lượng 219 quan điểm sai lệch với Phật ngôn xưa mà các vị tỳ khưu Trưởng Lão Bộ đã thực hành theo. Bộ III và IV này gom chung thành 1 quyển [51. Bộ Chất Ngữ & Nhân Chế Định]
V. Kathāvatthu (Bộ Ngữ Tông).
Gồm các giải thích về vấn đề 5 uẩn, 12 xứ, 18 giới theo đầu đề của bộ với số lượng 105 câu và đầu đề từ bộ Pháp Tụ với số lượng 266 câu (mẫu đề tam 66 câu trong 22 nhóm và nhị đề 200 câu trong 100 nhóm) trình bày bởi nhiều cách khác nhau (số lượng 14 cách). Bộ này gồm có 1 quyển [50. Bộ Ngữ Tông]
VI. Yamakapa (Bộ Song Đối)
Gồm các phần vấn – đáp về vấn đề mười nhóm Pháp thực tính theo phương pháp hai câu là câu hỏi – câu trả lời thành một đôi là cách đặc biệt của bộ này. Mười nhóm pháp thực tính này chia ý chính của bộ Song Đối ra mười song, gọi tên theo nhóm pháp thực tính có phần chính là: Căn song, Uẩn song,… Bộ này có 1 quyển [52. Bộ Song Đối]
VII. Paṭṭhāna (Bộ Vị Trí)
Gồm các phân tích đầu đề pháp thực tính hay đầu đề có tất cả 266 câu (112 nhóm) trong bộ Pháp Tụ bởi mãnh lực của 24 duyên như Nhân duyên… để cho thấy là tất cả pháp thực tính có quy luật sanh lên theo nhân duyên. Tất cả không sanh lên theo sự điều khiển của người nào nhưng diễn tiến theo quy luật của pháp tự nhiên gọi là định luật tâm, định luật nghiệp, định luật pháp. Bộ này gồm có 3 quyển [53. Bộ Vị Trí I&II, 54. Bộ Vị Trí 3&4, và 55. Bộ Vị Trí 5&6]
CHÚ GIẢI (AṬṬHAKATHĀ)
Chú Giải theo Pāḷi Tích Lan có 34 quyển. Việt dịch có 13 quyển.
I. Chú Giải Tạng Luật
Samantapāsādikā 1-8 (Chú Giải Tạng Luật 1-7)
II. Chú Giải Tạng Kinh
Sumaṅgalavilāsinī (Chú Giải Trường Bộ)
Papañcasūdanī (Chú Giải Trung Bộ)
Sāratthappakāsinī (Chú Giải Tương Ưng)
Manorathapūraṇī (Chú Giải Tăng Chi)
Paramatthajotikā I (Chú Giải Khuddakapātha) – /1/ Chú Giải Tiểu tụng
Dhammapadaṭṭhakathā (Chú Giải Dhammapada ) -/2/ Chú Giải Pháp Cú
Paramatthadīpanī I (Chú Giải Udāna) – /3/ Chú Giải Phật Tự Thuyết
Paramatthadīpanī II (Chú Giải Itivuttaka) – /4/ Chú Giải Phật Thuyết Như Vầy
Paramatthajotikā II (Chú Giải Suttanipāta) – Chú Giải Kinh Tập
Paramatthadīpanī III (Chú Giải Vimānavattha) – /5/ Chú Giải Chuyện Thiên Cung
Paramatthadīpanī IV (Chú Giải Petavatthu) – /6/ Chú Giải Chuyện Ngạ Quỷ
Paramatthadīpanī V (Chú Giải Theragathā) – /7/ Trưởng Lão Kệ
Paramatthadīpanī VI (Chú Giải Therīgāthā) – /8/ Chú Giải Trưởng Lão Ni Kệ
Jātakatthavaṇṇanā (Chú Giải Jātaka) – /9/ Chuyện tiền thân Đức Phật
Saddhammajotikā (Chú Giải Niddesa)
Saddhammappakāsinī (Paṭisambhidāmagga – Chú Giải Phân Tích Đạo)
Visuddhajanavilāsinī (Chú Giải Apadāna)
Madhuratthavilāsinī (Buddhavaṃsa) – /10/ Chú Giải Lịch Sử Chư Phật
Paramatthadīpanī VII (Chú Giải Cariyāpiṭaka)
III. Chú Giải Tạng Vi Diệu Pháp
Atthasālinī (Chú Giải Dhammasaṅganī) – /11/ Chú Giải Bộ Pháp Tụ
Sammohavinodanī (Chú Giải Vibhaṅga) – /12/ Chú Giải Bộ Phân Tích
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Dhātukathā)
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Puggalapaññatti)
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Kathāvatthu) – /13/ Chú Giải Thuyết Luận Sự
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Yamaka)
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Patthāna)
* Tài liệu tham khảo: Tạng Luật (Bhikkhu Indacanda), tạng Kinh (HT. Minh Châu), tạng Vô tỷ pháp (Bhikkhu Santakicco), Vô tỷ pháp là Phật ngôn (Bhikkhu Abhisidhi), Chú giải (TK Siêu Minh).
24/02/2020
